فرض کنید بخواهیم سطح مربعی به ضلع $1$ متر را طی فرایندی مطابق شکلهای زیر رنگ کنیم. در مرحله اول، نصف سطح مربع را رنگ میکنیم. در مرحله دوم، نصف قسمتهای رنگ شده را رنگ میزنیم و به همین ترتیب ادامه میدهیم.
\begin{tabular}{|c|c|c|c|c|c|}
\hline
\text{مرحله} & 1 & 2 & 3 & 4 & \dots \\
\hline
\text{شکل} & & & & & \dots \\
\hline
\text{سطح رنگ شده (متر مربع)} & $\frac{1}{2} = 1 - \frac{1}{2}$ & $\frac{3}{4} = 1 - \frac{1}{4}$ & $\frac{7}{8} = 1 - \frac{1}{8}$ & $\dots$ & \dots \\
\hline
\end{tabular}
الف) در مرحله دهم، چه سطحی از مربع رنگ شده است؟
ب) در مرحله $n$ام، چه سطحی از مربع رنگ شده است؟
پ) اگر $n$ به قدر کافی بزرگ اختیار شود، در مورد مساحت سطح رنگ شده در مرحله $n$ام چه میتوان گفت؟
حل تمرین فعالیت صفحه 58 ریاضی دوازدهم
مسئله در مورد یافتن الگوی مساحت رنگ شده ($A_n$) در یک مربع با مساحت کل $1$ متر مربع است.
### 1. یافتن الگو در مساحت رنگ شده
مساحتهای رنگ شده در مراحل اولیه به صورت زیر است:
* $\text{مرحله } 1: A_1 = \frac{1}{2} = 1 - \frac{1}{2}$
* $\text{مرحله } 2: A_2 = \frac{3}{4} = 1 - \frac{1}{4} = 1 - \frac{1}{2^2}$
* $\text{مرحله } 3: A_3 = \frac{7}{8} = 1 - \frac{1}{8} = 1 - \frac{1}{2^3}$
از الگو مشاهده میشود که مساحت رنگ نشده در مرحله $n$ام برابر $\frac{1}{2^n}$ است.
### الف) در مرحله دهم، چه سطحی از مربع رنگ شده است؟
با استفاده از الگو، مساحت رنگ شده در مرحله دهم ($n=10$) برابر است با:
$$A_{10} = 1 - \frac{1}{2^{10}}$$
$$\text{چون } 2^{10} = 1024 \text{ است:}$$
$$A_{10} = 1 - \frac{1}{1024} = \frac{1024 - 1}{1024} = \mathbf{\frac{1023}{1024} \text{ متر مربع}}$$
---
### ب) در مرحله $n$ام، چه سطحی از مربع رنگ شده است؟
بر اساس الگو، ضابطه مساحت رنگ شده در مرحله $n$ام به صورت زیر است:
$$\mathbf{A_n = 1 - \frac{1}{2^n} \text{ متر مربع}}$$
---
### پ) اگر $n$ به قدر کافی بزرگ اختیار شود، در مورد مساحت سطح رنگ شده در مرحله $n$ام چه میتوان گفت؟
اگر $n$ به قدر کافی بزرگ شود (یعنی $n \to \infty$)، مقدار $\frac{1}{2^n}$ به سمت صفر میل میکند:
$$\lim_{n \to \infty} A_n = \lim_{n \to \infty} \left( 1 - \frac{1}{2^n} \right)$$
$$\lim_{n \to \infty} \frac{1}{2^n} = 0$$
$$\lim_{n \to \infty} A_n = 1 - 0 = 1$$
$$\mathbf{\text{نتیجه:}} \text{ اگر } n \text{ به قدر کافی بزرگ انتخاب شود، مساحت سطح رنگ شده به } 1 \text{ متر مربع (مساحت کل مربع) بسیار نزدیک میشود.}$$
$$\text{به عبارت دیگر، مساحت رنگ نشده (}\frac{1}{2^n}\text{) به صفر میل میکند. این مفهوم **حد دنباله** است.}$$